شعر زنان ایرانی دکتر یاسمن آرنگ

 

بخشی از مقاله

مقایسه محتوا و زبان در شعر ژاله قائم‌مقامی و پژمان بختیاری

یاسمن آرنگ 

 

چکیده:   

 

مقایسه اشعار ژاله قائم‌مقامی و پژمان بختیاری از چند جنبه دارای اهمیت است. نخست آن که این دو، از شاعران برجسته معاصر هستند که هر یک در جایگاه خود در پیشبرد شعر پارسی گام‌هایی بسزا برداشته‌اند و دیگر اینکه آن‌ها مادر و پسر هستند؛ آن هم مادر و پسری که دست سرنوشت بین آن دو را جدایی انداخته و مهم‌ترین و سازنده‌ترین دوران زندگی فرزند، دور از مادر سپری شده و مادر نیز در حسرت و دریغ دیدار فرزند روزگار گذرانده است.

پس از دیدار نیز به دلیل شرایط فرهنگی جامعه، مادر اشعارش را از دیگران و هم چنین از فرزند شاعرش پنهان می‌سازد؛ به طوری که او حتی از شاعری مادرش اطلاع چندانی ندارد؛ با این وجود زمینه‌های مشترک قابل توجهی بین شعر این دو سخنور ملاحظه می‌شود که اشتراک زبانی (در واژه و ترکیبات) و محتوایی به ویژه در مسئله زن و مرد از آن جمله‌اند. ایشان در رویکرد تعلیمی، هر دو زنان را مخاطب رهنمودهای خود قرار می‌دهند اما هر یک در این راستا مسیر متفاوتی را پیش پای زنان می‌گذارند

 

نتیجه گیری 

شعر ژاله و پژمان، این مادر و پسر که بخش مهم زندگی خود را دور از یکدیگر زیستند؛ از دو جنبه درون‌مایه و زبان – شامل ترکیبات، واژه و شباهت شعری – با یکدیگر اشتراک فراوان دارد؛ هر دو شاعر به مضمون زن توجه ویژه‌ای دارند، ژاله که خود رنج زنان را از تبعیض و ستم لمس کرده، به عنوان مدافع حقوق زنان در شعر ظاهر شد اما پژمان که کودکی‌اش در تأثیر تضاد و ناهمگونی پدر و مادرش بدون داشتن سایه آن دو سپری گشت، سخن را بیشتر در اندرز زنان و سفارش ایشان به سازش به‌کار برد، در واقع رهنمودهای او سنت‌مآبانه و توصیه‌های ژاله پیشروانه و سنت‌شکنانه است؛ چنانکه در تصویرسازی شعری نیز تفاوت سبک زندگی ایشان گاه با وجود نشانه‌های مشترک، دو مفهوم متضاد را می‌آفریند.

به جز این، شباهت زبانی نیز بین سخن این مادر و پسر دیده می‌شود. واژه‌آفرینی و دقت در کاربرد واژگان نوآورانه که از آمیزش دو تکواژ و یا کاربرد پسوند و پیشوند به دست می‌آید، در شعر ایشان به فراوانی یافت می‌شود. 

اگر چه شعر ژاله در زمان حیات او در میان اوراق و دست‌نوشته‌هایش محبوس ماند و بیست سال پس از درگذشتش اشعارش منتشر شد؛ اما از آن جا که پژمان، شاعر سرشناس و موثری در ادب معاصـر است و شباهت‌های لفظی دیوان او با شعر ژاله غیرقابل‌انکار است، می‌توان اشعار او را یکی از وجوه تأثیرگذاری مهم و غیرمستقیم برخی ویژگی‌های شعری ژاله بر ادبیات امروز دانست؛ به ویژه آن که عمده شعر پژمان پس از دست‌یابی به اشعار مادرش منتشر گردیده است.